वर्ग: Difference between revisions
From जैनकोष
No edit summary |
No edit summary |
||
Line 1: | Line 1: | ||
<ol> | <ol> | ||
<li><span class="HindiText"><strong name="1" id="1">वर्ग </strong></span><br>रा.वा./२/५/४/१०७/६ <span class="SanskritText">उदयप्राप्तस्य कर्मणः प्रदेशा अभव्यानामनन्तगुणाः सिद्धानामनन्त-भगप्रमाणाः । तत्र सर्वजघन्यगुणः प्रदेशः परिगृहीतः, तस्यानुभागः प्रज्ञाछेदेन तावद्वा परिच्छिन्नः यावत्पुनर्विभागो न भवति । ते अविभागपरिच्छेदाः सर्वजीवानामनन्तगुणाः, एको राशिः कृतः ।... अपर एकाविभागपरिच्छेदाधिक; प्रदेशः परिगृहीतः, तथेव तस्याविभाग-परिच्छेदाः कृताः । स एको राशिर्वर्गः । </span>= <span class="HindiText">उदय प्राप्त कर्म के प्रदेश अभव्यों के अनन्त गुणे तथा सिद्धों के अनन्तवें भाग प्रमाण होते हैं । उनमें से सर्व जघन्य गुण वाले प्रदेश के अनुभाग का बुद्धि के द्वारा उतना सूक्ष्म विभाग किया जाये जिससे आगे विभाजन न हो सकता हो । ये अविभाग प्रतिच्छेद सर्व जीवराशि के अनन्त गुण प्रमाण होते हैं । एक के पीछे एक स्थापित करके इनकी एक राशि बनानी चाहिए । सर्व जघन्य गुण वाले प्रदेश के अविभाग प्रतिच्छेदों की इस राशि को वर्ग कहते हैं । इसी प्रकार दूसरे-तीसरे आदि सर्व जघन्य गुण वाले प्रदेशों के पृथक्-पृथक् वर्ग बनाने चाहिए । पुनः एक अविभाग प्रतिच्छेद अधिक गुण वालों के सर्व जीवराशि के अनन्तगुण प्रमाण राशिरूप वर्ग बनाने चाहिए । (समान गुण वाले सर्व प्रदेशों की वर्ग राशि को वर्गणा कहते हैं ( | <li><span class="HindiText"><strong name="1" id="1">वर्ग </strong></span><br>रा.वा./२/५/४/१०७/६ <span class="SanskritText">उदयप्राप्तस्य कर्मणः प्रदेशा अभव्यानामनन्तगुणाः सिद्धानामनन्त-भगप्रमाणाः । तत्र सर्वजघन्यगुणः प्रदेशः परिगृहीतः, तस्यानुभागः प्रज्ञाछेदेन तावद्वा परिच्छिन्नः यावत्पुनर्विभागो न भवति । ते अविभागपरिच्छेदाः सर्वजीवानामनन्तगुणाः, एको राशिः कृतः ।... अपर एकाविभागपरिच्छेदाधिक; प्रदेशः परिगृहीतः, तथेव तस्याविभाग-परिच्छेदाः कृताः । स एको राशिर्वर्गः । </span>= <span class="HindiText">उदय प्राप्त कर्म के प्रदेश अभव्यों के अनन्त गुणे तथा सिद्धों के अनन्तवें भाग प्रमाण होते हैं । उनमें से सर्व जघन्य गुण वाले प्रदेश के अनुभाग का बुद्धि के द्वारा उतना सूक्ष्म विभाग किया जाये जिससे आगे विभाजन न हो सकता हो । ये अविभाग प्रतिच्छेद सर्व जीवराशि के अनन्त गुण प्रमाण होते हैं । एक के पीछे एक स्थापित करके इनकी एक राशि बनानी चाहिए । सर्व जघन्य गुण वाले प्रदेश के अविभाग प्रतिच्छेदों की इस राशि को वर्ग कहते हैं । इसी प्रकार दूसरे-तीसरे आदि सर्व जघन्य गुण वाले प्रदेशों के पृथक्-पृथक् वर्ग बनाने चाहिए । पुनः एक अविभाग प्रतिच्छेद अधिक गुण वालों के सर्व जीवराशि के अनन्तगुण प्रमाण राशिरूप वर्ग बनाने चाहिए । (समान गुण वाले सर्व प्रदेशों की वर्ग राशि को वर्गणा कहते हैं (देखें - [[ वर्गणा | वर्गणा ]])) (क.पा.५/४-२२/५७३//३४४/१); (ध.१२/४, २, ७, १९९/९२/८) । </span><br /> | ||
ध.१०/४, २, ४, १७८/४४१/९ <span class="PrakritText">एगजीवपदेसाविभागपरिच्छेदाणं वग्गववएसादो । </span>= <span class="HindiText">एक जीव प्रदेश के अविभाग प्रतिच्छेदों वर्ग यह संज्ञा है । </span><br /> | ध.१०/४, २, ४, १७८/४४१/९ <span class="PrakritText">एगजीवपदेसाविभागपरिच्छेदाणं वग्गववएसादो । </span>= <span class="HindiText">एक जीव प्रदेश के अविभाग प्रतिच्छेदों वर्ग यह संज्ञा है । </span><br /> | ||
स.सा./आ.५२<span class="SanskritText"> शक्तिसमूहलक्षणो वर्गः ।</span> =<span class="HindiText"> शक्तियों का अर्थात् अविभागप्रतिच्छेदों का समूह वर्ग है । (गो.जी./मं प्र./५९/१५३/१४) । <br /> | स.सा./आ.५२<span class="SanskritText"> शक्तिसमूहलक्षणो वर्गः ।</span> =<span class="HindiText"> शक्तियों का अर्थात् अविभागप्रतिच्छेदों का समूह वर्ग है । (गो.जी./मं प्र./५९/१५३/१४) । <br /> | ||
Line 8: | Line 8: | ||
</span></li> | </span></li> | ||
<li><span class="HindiText"><strong name="3" id="3">गणित प्रकरण में वर्ग का लक्षण </strong><br /> | <li><span class="HindiText"><strong name="3" id="3">गणित प्रकरण में वर्ग का लक्षण </strong><br /> | ||
किसी राशि को दो बार माँडकर परस्पर गुणा करने से ताका वर्ग होता है । अर्थात् Square । - (विशेष | किसी राशि को दो बार माँडकर परस्पर गुणा करने से ताका वर्ग होता है । अर्थात् Square । - (विशेष देखें - [[ गणित | गणित । ]]II/१/७) । <br /> | ||
</span></li> | </span></li> | ||
</ol> | </ol> | ||
<ul> | <ul> | ||
<li><span class="HindiText"> द्विरूप वगधारा - | <li><span class="HindiText"> द्विरूप वगधारा - देखें - [[ गणित#II.5.2 | गणित / II / ५ / २ ]]। </span></li> | ||
</ul> | </ul> | ||
Revision as of 15:25, 6 October 2014
- वर्ग
रा.वा./२/५/४/१०७/६ उदयप्राप्तस्य कर्मणः प्रदेशा अभव्यानामनन्तगुणाः सिद्धानामनन्त-भगप्रमाणाः । तत्र सर्वजघन्यगुणः प्रदेशः परिगृहीतः, तस्यानुभागः प्रज्ञाछेदेन तावद्वा परिच्छिन्नः यावत्पुनर्विभागो न भवति । ते अविभागपरिच्छेदाः सर्वजीवानामनन्तगुणाः, एको राशिः कृतः ।... अपर एकाविभागपरिच्छेदाधिक; प्रदेशः परिगृहीतः, तथेव तस्याविभाग-परिच्छेदाः कृताः । स एको राशिर्वर्गः । = उदय प्राप्त कर्म के प्रदेश अभव्यों के अनन्त गुणे तथा सिद्धों के अनन्तवें भाग प्रमाण होते हैं । उनमें से सर्व जघन्य गुण वाले प्रदेश के अनुभाग का बुद्धि के द्वारा उतना सूक्ष्म विभाग किया जाये जिससे आगे विभाजन न हो सकता हो । ये अविभाग प्रतिच्छेद सर्व जीवराशि के अनन्त गुण प्रमाण होते हैं । एक के पीछे एक स्थापित करके इनकी एक राशि बनानी चाहिए । सर्व जघन्य गुण वाले प्रदेश के अविभाग प्रतिच्छेदों की इस राशि को वर्ग कहते हैं । इसी प्रकार दूसरे-तीसरे आदि सर्व जघन्य गुण वाले प्रदेशों के पृथक्-पृथक् वर्ग बनाने चाहिए । पुनः एक अविभाग प्रतिच्छेद अधिक गुण वालों के सर्व जीवराशि के अनन्तगुण प्रमाण राशिरूप वर्ग बनाने चाहिए । (समान गुण वाले सर्व प्रदेशों की वर्ग राशि को वर्गणा कहते हैं (देखें - वर्गणा )) (क.पा.५/४-२२/५७३//३४४/१); (ध.१२/४, २, ७, १९९/९२/८) ।
ध.१०/४, २, ४, १७८/४४१/९ एगजीवपदेसाविभागपरिच्छेदाणं वग्गववएसादो । = एक जीव प्रदेश के अविभाग प्रतिच्छेदों वर्ग यह संज्ञा है ।
स.सा./आ.५२ शक्तिसमूहलक्षणो वर्गः । = शक्तियों का अर्थात् अविभागप्रतिच्छेदों का समूह वर्ग है । (गो.जी./मं प्र./५९/१५३/१४) ।
- जघन्य वर्ग का लक्षण
ल.सा./भाषा/२२३/२७७/८ सवतैं थोरे जिस परमाणु विषै अनुभाग के अविभाग प्रतिच्छेद पाइए ताका नाम जघन्य वर्ग है ।
- गणित प्रकरण में वर्ग का लक्षण
किसी राशि को दो बार माँडकर परस्पर गुणा करने से ताका वर्ग होता है । अर्थात् Square । - (विशेष देखें - गणित । II/१/७) ।
- द्विरूप वगधारा - देखें - गणित / II / ५ / २ ।