GP:प्रवचनसार - गाथा 100 - तत्त्व-प्रदीपिका
From जैनकोष
अथोत्पादव्ययध्रौव्याणां परस्पराविनाभावं दृढ़यति -
न खलु सर्ग: संहारमन्तरेण, न संहारो वा सर्गमन्तरेण, न सृष्टिसंहारौ स्थितिमन्तरेण, न स्थिति:, सर्गसंहारमन्तरेण । य एव हि सर्ग: स एव संहार:, य एव संहार: स एव सर्ग:; यावेव सर्गसंहारौ सैव स्थिति:, यैव स्थितिस्तावेव सर्गसंहाराविति । तथाहि - य एव कुम्भस्य सर्ग:, स एव मृत्पिण्डस्य संहार:; भावस्य भावान्तराभावस्व-भावेनावभासनात् । य एव च मृत्पिण्डस्य संहार:, सएव कुम्भस्य सर्ग:, अभावस्य भावान्तर-भावस्वभावेनावभासनात् ।
यौ च कुम्भपिण्डयो: सर्गसंहारौ सैवमृत्तिकाया: स्थिति:, व्यतिरेकमुखेनैवान्वयस्य प्रकाशनात् । यैव च मृत्तिकाया: स्थितिस्तावेव कुम्भपिण्डयो: सर्गसंहारौ, व्यतिरेकाणा-मन्वयानतिक्रमणात् ।
यदि पुनर्नेदमेवमिष्येत तदान्य: सर्गोऽन्य: संहार: अन्या स्थितिरित्यायति । तथा सतिहि केवलं सर्गं मृगयमाणस्य कुम्भस्योत्पादन कारणाभावादभवनिरेव भवेत्, असदुत्पाद एव वा । तत्र कुम्भस्याभवनौ सर्वेषामेव भावानामभवनिरेव भवेत् । असदुत्पादे वा व्योमप्रसवा-दीनामप्युत्पाद: स्यात् ।
तथा केवलं संहारमारभमाणस्य मृत्पिण्डस्य संहारकारणाभावादसंहरणिरेव भवेत्, सदुच्छेद एव वा । तत्र मृत्पिण्डस्यासंहरणौ सर्वेषामेव भावानामसंहरणिरेव भवेत् । सदुच्छेदे वा संविदादीनामप्युच्छेद: स्यात् ।
तथा केवलां स्थितिमुपगच्छन्त्या मृत्तिकाया व्यतिरेकाक्रान्तस्थित्यन्वयाभावादस्थानिरेव भवेत्, क्षणिकनित्यत्वमेव वा । तत्र मृत्तिकाया अस्थानौ सर्वेषामेव भावानामस्थानिरेव भवेत् । क्षणिकनित्यत्वे वा चित्तक्षणानामपि नित्यत्वं स्यात् । तत उत्तरोत्तरव्यतिरेकाणां सर्गेण पूर्वपूर्वव्यतिरेकाणां संहारेणान्वयस्यावस्थानेनाविनाभूतमुद्योतमाननिर्विघ्नत्रैलक्षण्यलाञ्छनं द्रव्यमवश्यमनुमन्तव्यम् ॥१००॥